Συνέντευξη με τον Simone Panigada, Πρόεδρο της Επιστημονικής Επιτροπής της ACCOBAMS και Πρόεδρο του Ερευνητικού Ινστιτούτου Tethys, μέλος της Επιστημονικής και Τεχνικής Επιτροπής του Pelagos Sanctuary, μέλος της ιταλικής αντιπροσωπείας στην Επιστημονική Επιτροπή της IWC, της Ομάδας Ειδικών Κητωδών της IUCN και της Task Force της IUCN Marine Mammal Protected Areas, στην δημοσιογράφο Giuditta Pellegrini στην εφημερίδα Il Manifesto, 15 Ιανουαρίου 2024.
Φωτογραφία από το Ocean Care.
(https://ilmanifesto.it/la-fossa-ellenica-e-in-pericolo)
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε μαζί με το άρθρο της
ίδιας δημοσιογράφου «Νήσος Κρήτη, η ύβρις των εξορύξεων»
Η Ελληνική Τάφρος είναι μια θαλάσσια περιοχή
που απλώνεται σαν χαμόγελο από το Ιόνιο Πέλαγος, τα νότια της Κρήτης, μέχρι τη
Ρόδο. Αποτελούμενη από υποθαλάσσια φαράγγια, από τα βαθύτερα της Ευρώπης,
βάθους έως και 5 χλμ., εδώ είναι που μερικά από τα ενδημικά κητώδη των θαλασσών
μας βρίσκουν τον ιδανικό τους βιότοπο, μαζί με πολλά άλλα είδη όπως τα
δελφίνια, οι θαλάσσιες χελώνες και οι μεσογειακές φώκιες. Μια βιοποικιλότητα
που η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης IUCN
έχει αναγνωρίσει εδώ και καιρό ως IMMA (Σημαντική Περιοχή
Θαλάσσιων Θηλαστικών) αλλά η οποία σήμερα βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο λόγω της
έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την
περιοχή. Επιστήμονες και ακτιβιστές συμφωνούν και καταγγέλλουν ότι η πετρελαϊκή
δραστηριότητα και οι υποδομές που θα τη συνοδεύουν θα έχουν καταστροφικές
επιπτώσεις στη θαλάσσια ζωή, αυξάνοντας, για παράδειγμα, την κίνηση των πλοίων,
ήδη πολύ επικίνδυνη λόγω των συγκρούσεων με τα κητώδη.
Επιπλέον, η σχεδιαζόμενη γεώτρηση σε ακραία
βάθη και οι σεισμικές έρευνες, οι οποίες χρησιμοποιούν έντονα ακουστικά κύματα
για να διεισδύσουν στον φλοιό της γης και να εντοπίσουν πιθανές αποθέσεις,
τραυματίζουν τα κητώδη, είδη πολύ ευαίσθητα στην ηχορύπανση, σε βαθμό που να
απειλείται η ίδια τους η ζωή. Για τους λόγους αυτούς, η Πανελλήνια Συνέλευση για την προστασία της
Ελληνικής Τάφρου μέσω αιτήματος
με συλλογή υπογραφών, όπως και η Διεθνής
Συμφωνία για τη Διατήρηση των Κητωδών της Μαύρης Θάλασσας, της Μεσογείου και
της συνεχόμενης περιοχής του Ατλαντικού (ACCOBAMS)
ζητούν την ανακήρυξη της περιοχής σε Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή.
Μιλήσαμε γι' αυτά με τον Simone Panigada,
Πρόεδρο της Επιστημονικής Επιτροπής του ACCOBAMS και Πρόεδρο του ιταλικού
ερευνητικού ινστιτούτου Tethys, που μελετά τα κητώδη στη Μεσόγειο εδώ και 35
χρόνια:
Μπορείτε να περιγράψετε τι είδους θαλάσσια
θηλαστικά απαντώνται στη Μεσόγειο;
- Υπάρχουν πολλά ενδημικά είδη, που
κυμαίνονται από μερικές χιλιάδες δείγματα για την Πτεροφάλαινα και τους
Φυσητήρες έως μεγαλύτερους πληθυσμούς για τα δελφίνια. Πρέπει να ληφθεί υπόψη
ότι πρόκειται για υποπληθυσμούς και εάν συνέβαινε κάτι πολύ επικίνδυνο σε ένα
είδος θα ήταν σημαντική απώλεια, επειδή είναι τυπικά και ενδημικά δείγματα της
Μεσογείου.
Ποιες είναι οι κυριότερες απειλές;
- Η Μεσόγειος υφίσταται ριζικές αλλαγές λόγω
της ανόδου της θερμοκρασίας, γίνεται περισσότερο τροπική και είναι μια περιοχή
από την οποία τα ζώα δεν μπορούν να μετακινηθούν βορειότερα αναζητώντας πιο
δροσερά νερά και αυτό θα έχει μακροπρόθεσμα πολύ σοβαρές επιπτώσεις. Για
παράδειγμα, θα μπορούσε να προκαλέσει έλλειψη θηραμάτων όπως το Κριλ το οποίο έχει αρκετά στενά
όρια θερμοκρασίας και δεν θα έβρισκε πλέον ευνοϊκό περιβάλλον ανάπτυξης, με
τεράστιο αντίκτυπο στο οικοσύστημα, καθώς είναι η κύρια πηγή τροφής για τις
πτεροφάλαινες. Ένας άλλος αριθμός που έχουμε δει να αυξάνεται εκθετικά τα τελευταία
χρόνια είναι αυτός της ανθρώπινης παρουσίας και της θαλάσσιας κυκλοφορίας. Όσο
περισσότερα πλοία κυκλοφορούν, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος σύγκρουσης με
μεγαλύτερα ζώα όπως οι Πτεροφάλαινες και οι Φυσητήρες. Σε αυτό το πρόβλημα
προστίθεται και ο θόρυβος που δημιουργείται από την κυκλοφορία των σκαφών, ο
οποίος, επικαλύπτοντας τους ήχους, προκαλεί αποπροσανατολισμό και το θάνατο
πολλών δειγμάτων κάθε χρόνο.
Ποια είναι η σημασία της περιοχής της
Ελληνικής Τάφρου;
- Το ανατολικό τμήμα του νησιού της Κρήτης
μέχρι το Ιόνιο Πέλαγος είναι μια πολύ σημαντική περιοχή για διάφορα είδη,
ιδιαίτερα για τους Φυσητήρες και τους Ζιφιούς, που προτιμούν μέρη με
ηπειρωτικές πλαγιές όπως αυτό, των οποίων οι ωκεανογραφικές συνθήκες
διευκολύνουν την παρουσία θηραμάτων όπως τα κεφαλόποδα. Σε αυτήν την περιοχή
ειδικότερα, συγκεντρώνονται σε μεγάλους αριθμούς οι φυσητήρες, με οικογενειακές
μονάδες που αποτελούνται από έως και 10/15 θηλυκά και νεαρά άτομα, τα οποία
πολύ συχνά κοινωνικοποιούνται στην επιφάνεια, καθιστώντας τα πιο εκτεθειμένα
στον κίνδυνο σύγκρουσης με σκάφη.
Τι συνέπειες θα είχε μια γεώτρηση σε αυτήν
την περιοχή;
- Το πρώτο πρόβλημα είναι ότι τα θαλάσσια
θηλαστικά εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τους ήχους: χρησιμοποιούν ηχοεντοπισμό
για να κινηθούν, να τραφούν, να επικοινωνήσουν. Οι σεισμικές έρευνες που
χρησιμοποιούνται για την αναζήτηση υδρογονανθράκων επικαλύπτουν το ηχητικό
τοπίο, παράγοντας εξαιρετικά δυνατούς και επαναλαμβανόμενους ήχους και
προκαλώντας συνέπειες στον πληθυσμό: τα ζώα ενοχλούνται και απομακρύνονται
αναγκαστικά από μια περιοχή που είναι ιδιαίτερα σημαντική για τον κύκλο ζωής
τους. Η περιοχή της Ελληνικής Τάφρου θα επηρεαστεί επίσης από την αυξημένη
κίνηση φορτηγών πλοίων πολύ κοντά στην ακτή, η οποία συμπίπτει με την
κυκλοφορία των φυσητήρων. Έγινε μεγάλη προσπάθεια να πειστούν οι ναυτιλιακές
εταιρείες να μετακινήσουν τις διαδρομές πιο έξω και ορισμένες ανταποκρίθηκαν
στο αίτημα, ειδικά χάρη στην ένωση Ocean Care. Συμμετείχαμε σε αυτή την
εκστρατεία διαθέτοντας τις δεξιότητές μας σε τοπικούς ερευνητές και είμαστε
ικανοποιημένοι με το αποτέλεσμα που προέκυψε, το οποίο είναι πολύ σημαντικό για
τη διατήρηση των ειδών. Ωστόσο, τώρα οι ανθρώπινες δραστηριότητες θα πρέπει να
περιοριστούν όσο το δυνατόν περισσότερο, επειδή οι πληθυσμοί που βρίσκονται
εκεί είναι πολύ ευάλωτοι.
Μια σημαντική επίπτωση που θα αυξανόταν
στην περίπτωση μια όχι απίθανης διαρροής…
- Το πρόβλημα των διαρροών είναι σαφώς σημαντικό, το έχουμε δει πολύ καλά στον Κόλπο του Μεξικού, με μακροπρόθεσμες αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλο το περιβάλλον. Το ζώο που βρίσκεται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας δέχεται το φορτίο των ρύπων πολλαπλασιασμένο με όλα τα θηράματα με τα οποία τρέφεται. Αν θέλουμε πραγματικά να διατηρήσουμε αυτά τα είδη, τα τόσο σημαντικά για ολόκληρο το θαλάσσιο οικοσύστημα, το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να ελαχιστοποιήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την ανθρώπινη παρουσία στις περιοχές ζωτικής σημασίας για τα κητώδη. Ας ελπίσουμε ότι η κοινή λογική θα υπερισχύσει των συμφερόντων των πολυεθνικών.